Asteriornis to najstarsza kura świata. Tak powstała

Ile lat mają kury? To znaczy – kiedy powstały? Ich udomowienie miało miejsce tysiące lat temu, a kości domowych już kur znajdowano nawet w osadzie w Biskupinie. Człowiek udomowił kurę być może 6 tysięcy lat p.n.e., zatem jeszcze przed epoką brązu. Kiedyś uważano, że doszło do tego w rejonie rzeki Indus, gdzie na terenach obecnego Pakistanu istniała duża, starożytna cywilizacja. Wynika to stąd, że dzisiejsi przodkowie domowych kur żyją właśnie na terenach południowej Azji. To kur bankiwa z terenów od Indii i Pakistanu po Jawę, ale także kur cejloński, kur zielony z Wysp Sundajskich w Indonezji czy kur siwy z Indii, który – obok kura bankiwa – najbardziej przypomina współczesny drób.

Dzisiaj uważa się, że do udomowienia kur mogło dojść równie dobrze w innych miejscach Azji np. na terenie Chin albo w Mezopotamii. I możliwe, że najliczniejsze dzisiaj zwierzę hodowlane pochodzi właśnie stamtąd.

Co do kopalnych przodków kury nie było jednak dostatecznie dokładnych informacji. Wiemy, że ptaki istniejące w epoce mezozoiku i żyjące równolegle z dinozaurami (a w tej erze świat ptaków był już mocno rozbudowany) w większości wymarły bezpotomnie i nie da się wskazać ich współczesnych bezpośrednich następców. Ptaki neognatyczne, czyli z ruchomych podniebieniem, stanowiące trzon obecnych gatunków, pojawiły się na koniec kredy, by rozwinąć się po wymarciu dinozaurów.

Kiedy powstały kury? Dziesiątki milionów lat temu

Za najstarszych przodków kuraków uważano zwierzęta takie jak Gallinuloides – ptaka sprzed 50 milionów lat znalezionego w 1900 roku w Wyoming w Stanach Zjednoczonych. Trochę przypominał bażanta i mógł mieć wiele wspólnego z obecnym drobiem. Utworzono dla niego jednak osobną, mało rozpoznaną rodzinę.

Nowe znalezisko z Belgii jest o tyle przełomowe, że nie tylko pokazuje nam prawdopodobnego bezpośredniego przodka kur i drobiu znacznie starszego niż „bażant z Wyoming”, bo jeszcze z mezozoiku, jeszcze z czasów dinozaurów. Na dodatek pokazuje nam najstarszego znanego nam ptaka mezozoicznego, który jest bezpośrednim przodkiem współczesnych ptaków. To znaczy, że nie wymarł bezpotomnie, ale zapoczątkował nowe linie.

O sprawie donosi „Science News”, które informuje o znalezieniu szczątków zwierzęcia nazwanego Asteriornis maastrichtensis. Maastricht to miasto w Holandii, ale w tym wypadku chodzi o skały formacji Maastricht znajdujące się w sąsiedniej Belgii. Szczątki udało się odnaleźć już w 2020 roku w skamieniałych osadach morskich, zatem ptak ten musiał przebywać nad brzegiem morza. Raczej nie był morskim gatunkiem, ale być może w mule i na plaży szukał pokarmu.

Przodek kury mieszkał na plażach i kroczył po mule

To dość osobliwe, zważywszy że mamy do czynienia z bezpośrednim przodkiem drobiu i kury. I ten przodek żył na plażach, gdzie szukał być może podobnego pokarmu jak dzisiejsze biegusy czy brodźce – tego nie wiemy na pewno, ale można wyciągnąć taki wniosek z racji miejsca odkopania skamieniałości.

A są one datowane na 67 milionów lat, zatem na koniec kredy i mezozoiku, na kres epoki dinozaurów. Przodek kury żył wtedy, gdy tyranozaur i przeżył wymieranie po uderzeniu asteroidy w Ziemię.

Daniel Field, paleontolog z Uniwersytetu Cambridge, do którego trafiło znalezisko, mówi, że aż podskoczył i przybił piątki ze swoimi kolegami. „Zwierzę nazwaliśmy Wonderchicken, czyli Cudownym Kurczkiem” – przyznaje. Ptak nie był duży i wyglądał jak szczupła kura, w zasadzie niewyrośnięty jeszcze kurczak. Miał dziób bardzo już przypominający dzisiejsze kury, ale – zdaniem naukowców – nie był wybredny w zakresie pokarmu. Zjadał wszystko, co wydziobał z piasku i mułu. Bardzo możliwe, że to właśnie stanowiło o jego sukcesie. Zróżnicowana dieta, mała wybredność oznaczały zdolność do dostosowywania się do wszelkich, także zmieniających się warunków. Cudowny Kurczak przetrwał, bo nie grymasił. Miał długie nogi, podobnie jak obecne kuraki i one pozwalały mu dobrze kroczyć, przemierzać spore odległości w poszukiwaniu pokarmu właśnie po lądzie. Asteriornis stał się ptakiem wyspecjalizowanym do lądowego i kroczącego trybu życia.

Naukowcy uważają, że miał w sobie cechy i kury, i kaczki, może był przodkiem i kuraków, i blaszkodziobych. W każdym razie jego tryb życia i dieta to nie wszystko, co stanowiło o sukcesie i przetrwaniu tego mezozoicznego ptaka. Pomóc miało mu także owo życie na brzegu morza. Zdaniem paleontologów, zwierzęta zamieszkujące takie środowisko miały większe szanse na przetrwanie wymierania pod koniec kredy.