Ceny zmuszają Polaków do mieszkania na działkach ROD. Czy to legalne?

Jak donosi Gazeta Wyborcza, liczba osób mieszkających na działkach ROD wzrasta od kilku lat. Powodem są rosnące koszty nie tylko kupna, ale także utrzymania mieszkania. Wskaźnik mierzący zmiany średnich cen ofertowych mieszkań na rynku nieruchomości w latach 2020-2025 sygnalizuje wzrost o 54 proc. Drastyczny skok cen sprawił, że osoby, których nie stać na kupno lub wynajem, przenoszą się na działki ROD. W jednym z ogrodów, jak udało się ustalić dziennikarzom dziennika, na stałe mieszka już ponad 50 osób.

Mieszkają na działce ROD. Wszystko przez koszty

Mieszkanie na działce ROD może być opłacalne. Działki ROD oferują bowiem dostęp do wody, prądu i kanalizacji, co czyni je atrakcyjną alternatywą dla wysokich cen nieruchomości. W praktyce niewiele różni się to od mieszkania w domu, choć oczywiście metraż jest znacznie mniejszy. Zgodnie z prawem przyjmuje się, że altana działkowa powinna być budynkiem wolnostojącym o powierzchni zabudowy maksymalnie 35 m².

Roczne opłaty mieszkania na działce ROD, w tym za użytkowanie działki, wynoszą zwykle mniej niż tysiąc złotych. Dochodzą do tego koszty prądu i to one najbardziej uszczuplają budżet, szczególnie zimą, ponieważ do ogrzewania domków wykorzystywana jest głównie energia elektryczna.

Niemniej jednak to wciąż zdecydowanie mniej niż zobowiązania kredytowe czy koszty wynajmu w dużym mieście.

Mieszkanie na działce ROD. Czy to legalne?

Mieszkanie na działce ROD, w pełnym rozumieniu tego słowa, jest nielegalne. Zgodnie z prawem i odgórnie przyjętą praktyką funkcjonowania Rodzinnych Ogródków Działkowych, dłuższy pobyt o charakterze pomieszkiwania na działce jest naruszeniem regulaminu ROD, statutu PZD oraz ustawy o ROD.

Mieszkanie w rodzinnych ogrodach działkowych jest zakazane przede wszystkim dlatego, że mają one za zadanie zaspokajać rekreacyjne i wypoczynkowe potrzeby. W związku z tym budynki i infrastruktura ogrodowa nie jest przystosowana do funkcji mieszkalnych.

Ustawa o ROD, a dokładnie ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych zawarta w Dz.U. 2014 poz. 40 mówi wyraźnie, w jaki sposób dozwolone jest korzystanie z dzierżawionych terenów. Działkowiec ma prawo zagospodarować działkę ROD i wyposażyć ją w odpowiednie obiekty oraz urządzenia zgodnie z przepisami ustawy.

I chociaż nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, wykonane lub nabyte ze środków finansowych działkowca stanowią jego własność, to nie oznacza to jednocześnie możliwości mieszkania na działce ROD.

Kary za mieszkanie na działce ROD

Mieszkanie na działce ROD wiąże się z pewnymi konsekwencjami, niemniej jednak nie ma odpowiednich narzędzi prawnych, które pozwoliłyby na egzekwowanie postanowień regulaminu. Trzeba więc znów sięgnąć do ustawy z 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Jej art. 36. 3 stwierdza, że stowarzyszenie ogrodowe może wypowiedzieć umowę (nie później niż na miesiąc naprzód, na koniec miesiąca kalendarzowego), jeżeli działkowiec pomimo pisemnego upomnienia korzysta z działki lub altany działkowej w sposób sprzeczny z przepisami ustawy lub regulaminem.

Jednak w praktyce usunięcie osoby mieszkającej na działce ROD nie jest proste. Tym bardziej, że w niektórych miastach w ostatnich latach dochodzi nawet do meldowania osób na dzierżawionych terenach działkowych. Jest to prawnie dopuszczalne, choć sama czynność nie legalizuje stałego zamieszkiwania na działce. Do usunięcia takiej osoby konieczne są dowody na rażące łamanie przepisów, na przykład niszczenie infrastruktury, czy długa zwłoka z uiszczeniem opłat związanych z utrzymaniem działki na rzecz stowarzyszenia ogrodowego.

Usunięcie z działki ROD może mieć też miejsce, jeśli dojdzie do samowoli budowlanej. Surowo karane jest także przyłączenie szamba, które nie spełnia norm ekologicznych. Wówczas po kontrolach ze strony odpowiednich organów mogą zostać nałożone wysokie kary, a także zaistnieć konieczność rozbiórki, na przykład części nowo postawionego domku czy altany. Niemniej usunięcia z działki ROD to raczej pojedyncze przypadki.

Ilu Polaków korzysta z działek ROD?

Ogródki działkowe cieszą się ogromną popularnością. Na koniec 2024 roku Polski Związek Działkowców zarządzał 4575 Rodzinnymi Ogrodami Działkowymi. Łączna ich powierzchnia to ponad 39 864 ha, a sama liczba działek ROD to ponad 900 tys. Szacuje się, że te są użytkowane przez ponad cztery miliony Polaków.

Działki ROD spełniają kilka ważnych celów. Służą do rekreacji, wypoczynku i umożliwiają uprawę roślin, poprawiając jednocześnie warunki ekologiczne miast i życie ich mieszkańców. Ci mogą prowadzić uprawy ogrodnicze na własne potrzeby, sadząc warzywa i owoce.

Co jednak istotne, działka ROD nie jest własnością użytkownika, a jedynie terenem oddanym w dzierżawę przez Polski Związek Działkowców. Oprócz tego, że nie można na niej stale zamieszkiwać, zabronione jest także prowadzenie działalności gospodarczej na ROD.