W Polsce dziko występuje kilka gatunków borówek: brusznica, czernica, bagienna i halna, pośrednia oraz żurawina błotna. Rozpowszechniona jest także uprawa obcej borówki wysokiej (amerykańskiej) i żurawiny wielkoowocowej. Na świecie jest ok. 500 gatunków tych roślin z rodziny wrzosowatych.
Borówka czarna, czyli jagoda czernica
Borówka czarna (czernica) jest najpospolitszą borówką występującą w kraju, a na dodatek jedną z najzdrowszych. Znamy je jako jagody leśne lub po prostu jagody, choć w botanice to określenie ma dużo szersze znaczenie.
Owoce borówki czarnej mają o wiele więcej dobroczynnych właściwości niż np. słodkie borówki amerykańskie.
Czernica rośnie niemal w całym kraju; na nizinach i terenach górzystych – w runie różnych typów borów i lasów, w tzw. borówczyskach, w górach powyżej górnej granicy lasu i na polanach, a nawet na pastwiskach. Borówka czernica nie jest uznana za gatunek zagrożony i nie podlega w naszym kraju ochronie gatunkowej.
Borówka halna jest najrzadsza, w Polsce występuje w Tatrach. Rośnie od piętra kosodrzewiny w murawach naskalnych i szczelinach skał. Owoce mają jasny miąższ, a roślinę można poznać po charakterystycznych odwrotnie jajowatych liściach.
Żurawina błotna rośnie najczęściej na torfowiskach wysokich i przejściowych i w borach bagiennych. Największe skupiska rośliny znajdują się na Pomorzu, Lubelszczyźnie, Roztoczu, w północno-wschodniej Polsce i na wyżynach. Żurawinę można pomylić z naszą czerwoną jagodą.
Czerwone jagody borówki brusznicy
Brusznicę można pomylić z żurawiną. Nic dziwnego, bo obie rośliny należą do tego samego rzędu, rodzaju (borówka) i rodziny. Różnią się jednak nasyceniem barwy i kształtu owoców.
Borówka brusznica kwitnie od maja do lipca. Ma przepiękne zwisające dzwonkowate kwiaty, na ich miejscu za jakiś czas pojawią się czerwone owoce o wysokiej wartości odżywczej, nie tylko docenionej przez zwierzęta.
Owoce mają smak gorzko-kwaskowaty i pojawiają się zazwyczaj końcem lipca lub w sierpniu. Niemal cała roślina jest powszechnie uznawana za leczniczą, lecz w odpowiedniej dawce, zgodnie z tezą Paracelsusa, „wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, bo to dawka czyni truciznę”. Paracelsus zresztą wzmiankował o korzyściach, jakie niesie za sobą spożywanie borówek.
Brusznica należy do roślin wiecznie zielonych, czyli inaczej zimozielonych. Takie gatunki nie zrzucają liści na zimę. Inne przykłady takich roślin z polskich lasów to barwinek, bluszcz pospolity, jemioła i prawie wszystkie rośliny iglaste.
Brusznicy można szukać na wrzosowiskach, pastwiskach, piaskach i skałach, siedliskach kserotermicznych i torfowiskach i oczywiście w górach.
Górskie borówki jeszcze się nie zazieleniły
Zmiana klimatu ma wpływ na roślinność świata – wydłuża się okres wegetacyjny, zmieniają się cykle rozwojowe, wzrastają lub maleją plony, pojawiają się nowe gatunki, a inne powoli się przesuwają lub znikają.
Słowacki Tatrzański Park Narodowy (TANAP) poinformował, że zmiana klimatu dotyka również borówkę. Mało śnieżna zima i susza prawdopodobnie wpłynęły na opóźnienie zielenienia krzaczków. Istotnym czynnikiem umożliwiającym przetrwanie zimy jest okrywa śnieżna. A w ostatnich latach w niektórych miejscach w Tatrach jej brakowało.
Istnieje też inne prawdopodobieństwo: w Tatrach może rozwijać się grzyb obcego pochodzenia. A jeżeli owoce się nie pojawiają w wielu częściach gór, to zmniejszy się ilość pożywienia dla zwierząt.
Co innego na nizinach lub wyżynach, w tych obszarach obserwować można obecnie niepohamowany wybuch zieleni na wrzosowiskach.
