Widoczną gołym okiem cechą towarzyszącą zakażeniu wirusem zwanym po łacinie Iridovirus armadillidium (ang. iridovirus) jest zmiana koloru pancerza. Dotychczas brązowy stawonóg przemienia się w lśniącego na fioletowo lub opalizującego na szafirowo.
Świat nauki długo traktował fioletowe stawonogi jako odrębny gatunek lub podgatunek. Dopiero w 1980 roku opublikowano pierwsze badania udowadniające, że zmiana koloru stonóg to efekt zakażenia.
Nagła zmiana koloru to zasługa wirusa
Zaczynają ruszać się dużo wolniej, niemal nie reagują na kontakt z wodą, jedzą mniej i słabną, w końcu umierają – średnio po miesiącu, ale zdarzało się, że wirus wykańczał stonogi obserwowane w warunkach laboratoryjnych po 79 dniach. Obserwacje te sporządzono dopiero w 1999 roku. Stwierdzono również wtedy, że samice zakażone wirusem wydają na świat zdrowe potomstwo.
Ten wirus ma szeroki zasięg geograficzny i jest rozpowszechniony na całym świecie. Obserwacje zakażonych stonóg pochodzą z Azji (Japonia, Turcja), Europy (Czechy, Słowacja, Francja, Włochy, Holandia, Wielka Brytania), Ameryki Północnej (Stany Zjednoczone) i Australii. Naukowcy zwracają uwagę, że zasięg wirusa może być dużo większy niż się wydaje.
Osobniki, które znajdywano na przestrzeni kilkudziesięciu lat, a które zmieniły barwę, zostały zachowane do badań.
I dopiero w 2014 r. opublikowano sekwencję genomu tego wirusa, a w 2018 r. Invertebrate iridescent virus 31 został formalnie zaakceptowany na forum Międzynarodowego Komitetu Taksonomii Wirusów (International Committee on Taxonomy of Viruses). Umieszczono go obok gatunku „Invertebrate iridescent virus 6”, który występuje u komarów.
Niesamowitego odkrycia, które potwierdziło, że wirus zakażający stonogi istniał już w okresie wczesnej kredy, dokonano w Birmie. Znaleziono tam skamieniałego bezkręgowca uwięzionego na wieki w bursztynie. Stonoga miała charakterystyczna błękitne plamy na pancerzu. Nie było więc wątpliwości, że opalizująca barwa zwierzęcia powstała na skutek zakażenia.
Stonogi występują na wszystkich kontynentach. W Polsce występuje stonoga murowa – jest gatunkiem pospolitym. Najczęściej zwierzęta te chowają się pod kamieniami, wśród gnijących liści, pod korą pni lub w wilgotnej glebie, ale można spotkać je także w piwnicach lub garażach. Żywią się martwą materią organiczną.
