Naukowcy z University College London przeanalizowali dane z 363 badań przeprowadzonych w 156 krajach w latach 1993-2019. Skupili się na kobietach mających aktualnie partnera, i analizując dane dotyczące skierowanych przeciw nim aktom przemocy seksualnej czy fizycznej. Dane te połączono z informacjami dotyczącymi „szoków klimatycznych” – takich jak burze, osunięcia ziemi i powodzie – w 190 krajach.
Analiza wykazała istotny związek między przemocą ze strony partnera a niektórymi szokami klimatycznymi, w tym burzami, osunięciami ziemi i powodziami. Inne zjawiska, takie jak trzęsienia ziemi i pożary lasów, nie wykazały wyraźnej korelacji z przemocą intymną. Ponadto kraje o wyższym PKB odnotowywały niższe wskaźniki przemocy ze strony partnera.
Eksperci ostrzegają przed narastającym problemem
„Dotychczasowe dowody wskazywały, że kiedy kobieta doświadcza zdarzenia związanego z klimatem, jest bardziej narażona na przemoc. Jest to szczególnie wyraźne w niektórych krajach i w przypadku niektórych rodzajów przemocy” – mówi prof. Jenevieve Mannell z UCL Institute for Global Health, główna autorka badania opublikowanego w czasopiśmie *PLOS Climate*. „Chcieliśmy zbadać, co dzieje się na poziomie krajowym, aby pomóc w kształtowaniu międzynarodowej polityki dotyczącej zmian klimatu”.
Badacze sugerują, że różne szoki klimatyczne mogą mieć odmienny wpływ na przemoc intymną ze względu na różny czas oddziaływania, który mógł nie zostać uchwycony w dwuletnim okresie poddanym szczegółowej analizie podczas badania. Wzywają do regularniejszego zbierania danych na temat przemocy wobec kobiet przez poszczególne kraje.
„Niewielka liczba badań pokazuje, że ciepło i wilgotność zwiększają agresywne zachowania, w tym przemoc” – dodaje prof. Mannell. „Katastrofy związane z klimatem zwiększają stres i niepewność żywnościową w rodzinach w sposób, który może prowadzić do wzrostu przemocy. Ponadto redukują dostęp do usług społecznych, takie jak policja i organizacje społeczne, które zwykle zajmują się przemocą partnerską, ponieważ są one bardziej skoncentrowane na katastrofie”.
Rządy często tworzą schroniska dla ofiar katastrof, które są przepełnione i niebezpieczne, nie biorąc pod uwagę ryzyka przemocy seksualnej. „Wszystko to dzieje się częściej i z większą intensywnością w krajach o patriarchalnych normach płciowych, gdzie przemoc wobec kobiet jest powszechnie akceptowana jako normalne zachowanie” – podkreśla prof. Mannell.
Wzrost agresji w warunkach niekomfortowej temperatury
Badania laboratoryjne przeprowadzone przez Craiga A. Andersona z Amerykańskiego Towarzystwa Fizycznego i jego współpracowników pokazują, że niekomfortowo wysokie temperatury zwiększają agresję. W serii eksperymentów uczestnicy przebywali w pomieszczeniach o różnych temperaturach: komfortowej (około 24°C), zimnej (około 14°C) i gorącej (około 36°C). Osoby w niekomfortowych warunkach częściej oceniały sytuacje jako bardziej wrogie i były bardziej skłonne do agresywnych zachowań.
W jednym z badań uczestnicy w chłodnych i gorących pomieszczeniach częściej postrzegali interakcje filmowe jako bardziej agresywne niż ci w komfortowych warunkach. W innym eksperymencie uczestnicy w niekomfortowych temperaturach wykazywali wyższy poziom wrogości i częściej reagowali agresywnie podczas zadań wymagających rywalizacji.
Chociaż badania laboratoryjne mogą wydawać się abstrakcyjne, ich wyniki mają realne implikacje. W eksperymencie przeprowadzonym przez Alderta Vrija i jego współpracowników 38 holenderskich policjantów zostało losowo przydzielonych do treningu strzeleckiego w pomieszczeniach o temperaturze 21°C i 27°C. Funkcjonariusze w cieplejszych pomieszczeniach częściej postrzegali podejrzanego jako agresywnego i częściej sięgali po broń (85% w porównaniu do 59%).
„Te badania ilustrują, jak temperatura może przyczyniać się do eskalacji drobnych sporów w pełnowymiarowe konflikty” – komentuje Craig A. Anderson. „Niekomfortowe warunki termiczne mogą wpływać na percepcję i reakcje ludzi w sytuacjach stresowych”.
Konsekwencje społeczno-ekonomiczne zmian klimatu
Zmiany klimatu prowadzą nie tylko do ekstremalnych temperatur, ale także do innych zjawisk wpływających na wzrost agresji i przemocy. Susze, ekstremalne zjawiska pogodowe i pożary zagrażają produkcji rolnej, prowadząc do niedoborów żywności. Badania wskazują, że niedożywienie w okresie prenatalnym i wczesnodziecięcym może być prekursorem agresywnego i antyspołecznego zachowania w dorosłości.
W badaniu przeprowadzonym przez Jianghong Liu i współpracowników dzieci w wieku 3 lat z Mauretanii, które były niedożywione, wykazywały wyższy poziom agresji i zaburzeń zachowania ponad dekadę później w porównaniu z dobrze odżywionymi rówieśnikami.
Ekstremalne zjawiska pogodowe niszczą domy i miejsca pracy, zmuszając całe społeczności do migracji w poszukiwaniu lepszych warunków. „Ekomigracje” mogą prowadzić do napięć społecznych, gdyż migranci konkurują z lokalną ludnością o ograniczone zasoby.
Przykładem jest susza w Syrii, która przyczyniła się do masowej migracji rolników do miast, zwiększając napięcia społeczne i przyczyniając się do wybuchu wojny domowej. Podobne konflikty wywołane przez zmiany klimatu obserwowano w Ugandzie, Kenii, Sudanie i Etiopii.
Jak łagodzić klimatyczną przemoc
Badacze podkreślają, że działania na rzecz łagodzenia skutków zmian klimatu mogą odegrać kluczową rolę w redukcji przemocy wobec kobiet. Proponują uwzględnienie „przemocy wobec kobiet” w Krajowych Wkładach Określonych (Nationally Determined Contributions), czyli planach, jakie kraje muszą przedstawiać w ramach Porozumienia Paryskiego, oraz przeznaczenie na ten cel odpowiednich środków finansowych. Kraje takie jak Samoa i Fidżi już podjęły takie kroki, opracowując Plany Działań na rzecz Równości Płci w Kontekście Zmian Klimatu.
„Przemoc wobec kobiet musi być brana pod uwagę w procesach planowania odpowiedzi na katastrofy naturalne przez poszczególne kraje” – apeluje prof. Mannell. To może obejmować tworzenie bezpieczniejszych schronisk i zapewnienie tego, że usługi wsparcia dla ofiar przemocy są dostępne również w sytuacjach kryzysowych.
Wzrost przestępczości w cieplejszym klimacie
Analizy danych z różnych miast i regionów wskazują, że wyższe temperatury są związane z wyższymi wskaźnikami przestępczości z użyciem przemocy. Badanie przeprowadzone przez Andersona i DeLisi (2011) wykazało, że wzrost średniej temperatury o 1°C może skutkować nawet 6% wzrostem wskaźników przestępczości z użyciem przemocy, co przekłada się na około 25 000 dodatkowych poważnych napaści rocznie w samych Stanach Zjednoczonych.
Ze względu na ograniczenia w dostępności danych badacze nie mogli dokładnie określić, dlaczego niektóre szoki klimatyczne mają większy wpływ na przemoc intymną niż inne. Wzywają do częstszego i bardziej szczegółowego zbierania danych na temat przemocy wobec kobiet, aby lepiej zrozumieć te zależności i skuteczniej im przeciwdziałać.
Nowe badania wskazują na pilną potrzebę integracji kwestii przemocy wobec kobiet z globalnymi strategiami przeciwdziałania zmianom klimatu. Bez podjęcia odpowiednich działań, rosnące ekstremalne zjawiska pogodowe mogą prowadzić do dalszego wzrostu przemocy i pogłębienia nierówności społecznych.
