Papieski dekret to kolejna odsłona sporu pomiędzy arcybiskupem Markiem Jędraszewskim a księdzem Dariuszem Rasiem. Sednem konfliktu jest sposób zarządzania Bazyliką Mariacką, której finanse były w ostatnich miesiącach pod lupą Watykanu.
Ks. Dariusz Raś odwołany przez papieża Leona XIV. Kulisy sporu
Na początku grudnia 2023 r. ksiądz Tadeusz Isakowicz-Zaleski (zmarł 9 stycznia 2024 r. – przyp. red.) upublicznił fragment dokumentu. – Po Archidiecezji Krakowskiej krąży pismo, które arcybiskup Marek Jędraszewski wysłał do księdza Dariusza Rasia – poinformował duchowny. Z zamieszczonego pisma wynikało, że hierarcha wezwał „po ojcowsku” proboszcza parafii Mariackiej do ustąpienia ze stanowiska i wzięcia „odpowiedzialności za popełnione uchybienia”.
Parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Krakowie jest jedną z najbogatszych w kraju. To właśnie ona zarządza bazyliką Mariacką znajdującą się w sercu Krakowa. To tutaj znajduje się słynny ołtarz Wita Stwosza. Sama budowla szybko zaczęła być nazywana „matką krakowskich kościołów”, a wpływ na wybór archiprezbitera (księdza zarządzającego parafią – przyp. red.) w przeszłości mieli m.in. polscy królowie, a w okresie rozbiorów cesarz austriacki.
We władaniu parafii jest sporo nieruchomości. Kilka kamienic w ścisłym centrum miasta, m.in. na placu Mariackim czy przy ul. Siennej. W kamienicy przy ul. Mikołajskiej parafia prowadzi hotel Wit Stwosz, w krakowskich Bronowicach pensjonat „Pod Strzechą”, a w Zembrzycach zarządza ośrodkiem wypoczynkowo-rekolekcyjnym. Dodatkowo posiada sporo gruntów w atrakcyjnych lokalizacjach. Cały majątek wyceniany jest na setki milionów złotych.
Od 14 lat za ten majątek odpowiada ksiądz Dariusz Raś. Decyzję o mianowaniu go na proboszcza bazyliki podjął w 2011 r. kardynał Stanisław Dziwisz. Duchowni poznali się na początku lat 90. ubiegłego wieku w Watykanie. Raś był na pielgrzymce ze swoimi kolegami z seminarium, a jednym z punktów było spotkanie z Dziwiszem, który wówczas był sekretarzem Jana Pawła II. Kiedy po śmierci papieża kardynał (wówczas arcybiskup – przyp. red.) wrócił do Krakowa, spotkał się z Rasiem. Duchowny kierował wówczas radiem Plus.
Dziwisz zaproponował mu stanowisko rzecznika krakowskiej kurii albo funkcję jego osobistego sekretarza. Raś wybrał drugą propozycję. Funkcję pełnił przez sześć lat, aż do momentu objęcia władzy w bazylice Mariackiej. Decyzję o mianowaniu go na proboszcza podjął w 2011 r. kardynał Stanisław Dziwisz. Dla części duchownych wybór był zaskoczeniem. W momencie nominacji Raś miał 42 lata i nigdy w przeszłości nie zarządzał żadną parafią.
Tymczasem fragment listu, który na początku grudnia 2023 r. opublikował ksiądz Isakowicz-Zaleski, to efekt kontroli przeprowadzonej w parafii Mariackiej. Ta rozpoczęła się 15 listopada 2022 r. i trwała rok. Przez ten czas czteroosobowa komisja (wśród nich był ksiądz Łukasz Michalczewski, ekonom kurii – przyp. red.) zapoznawała się z dokumentami. Ta nie badała całego okresu rządów Rasia, a tylko wybrane kilkanaście miesięcy.
Zgodnie z prawem kanonicznym każda z parafii musi raz na pięć lat zostać poddana wizytacji. Rocznie krakowska kuria przeprowadza ponad 40 takich kontroli. Raport z prac w parafii Mariackiej został początkiem listopada 2023 r. przedłożony arcybiskupowi Jędraszewskiemu.
Kiedy w 2011 r. ksiądz Raś objął stanowisko, jego poprzednik przygotował protokół przekazania parafii. Z dokumentu wynika, że zostawił swojemu następcy milion złotych w gotówce.
Początkiem lutego 2020 r. krakowska kuria wysłała pisma do podległych jej proboszczów. Kościelni urzędnicy chcieli wiedzieć, jak poszczególne placówki są zabezpieczone finansowo w obliczu zbliżającej się pandemii koronawirusa.
Parafia Mariacka przesłała odpowiedź do kurii, ale nie wspomina w nim o milionie złotych. W kolejnych sprawozdaniach finansowych również nie ma informacji o pieniądzach. Gotówkę w sejfie na terenie parafii odkryli członkowie komisji badającej finanse parafii.
Wysłannicy z kurii podczas prac natrafili na jeszcze jeden problem – braki w dokumentacji. W księdze przychodów i rozchodów zapisano informację tylko o części pozyskanych pieniędzy. Notatki są na tyle ogólne, że nie pozwalały komisji stwierdzić, skąd pochodzą środki. Dodatkowo zapisy różnią się od transakcji przeprowadzonych za pomocą konta bankowego parafii.
Luksusowy samochód parafialny sprzedany proboszczowi
Tymczasem w marcu 2018 r. hotel Wit Stwosz (właścicielem jest parafia Mariacka – przyp. red.) zawarł umowę na zakup służbowego Audi Q5 2.0. Według dokumentu wartość samochodu to ponad 208 tys. zł. Miesięczna rata leasingu wynosiła 4,4 tys. zł. Co ciekawe, choć pojazd został zakupiony do celów służbowych, to nie ma żadnego dowodu, aby był wykorzystywany w ramach bieżącej działalności hotelu.
Zgodnie z umową po 35 miesiącach (w lutym 2021 r. – przyp. red.) hotel mógł wykupić samochód z leasingu za 51,3 tys. zł. Kwota wynika z wcześniej spłaconych rat. Hotel nie miał jednak pieniędzy na wykup. Potrzebną sumę pożyczyła mu parafia. Jednak po tej transakcji także nie ma śladu w parafialnej księdze przychodów i rozchodów.
Po niecałych dwóch miesiącach od wykupienia samochodu (w kwietniu 2021 r. – przyp. red.) hotel sprzedał pojazd księdzu Rasiowi. Duchowny przelał na konto hotelu 51,3 tys. zł. To zaskakująca transakcja, ponieważ wartość rynkowa samochodu wynosiła wtedy ok. 200 tys. zł. Oznacza to, że ksiądz Raś, jako osoba prywatna, kupił samochód po zaniżonej wartości.
19 kwietnia 2021 r., dwa dni po tym jak hotel dostał pieniądze od Rasia, przelał na konto parafii 51,3 tys. zł. Dokładnie tyle samo, ile dwa miesiące wcześniej dostał „pożyczki”. W tytule przelewu wpisuje: „na cele statutowe parafii”.
Sprzedaż samochodu to niejedyna transakcja, która budzi wątpliwości. Zgodnie z kościelnymi przepisami, proboszczowie mają autonomię w zarządzaniu parafiami. Decyzje mogą podejmować w ramach tzw. zwyczajnego zarządzania. W praktyce oznacza to, że mogą podejmować decyzje finansowe, pozyskiwać środki zewnętrzne, zaciągać pożyczki, zawierać umowy. Warunek jest jeden – nie mogą przekroczyć ustalonego limitu. W zależności od rodzaju transakcji górna granica wynosi od 20 do 50 tys. zł. Każda operacja przekraczająca tę kwotę musi zostać zgłoszona do kurii i uzyskać akceptację przełożonych proboszcza.
Tymczasem z informacji Interii wynika, że parafia bez uzyskania odpowiednich zgód wielokrotnie dokonywała handlu walutami. Transakcje nie były poprzedzone żadną fachową analizą rynku. Nie ma po tym śladu w parafialnych dokumentach, choć obracano w ten sposób setkami tysięcy złotych.
Co ciekawe parafia wypłacała też „premie” prywatnym osobom. Te wynosiły 10 tys. zł i miały być wręczane w kopertach. W parafialnych dokumentach nie ma śladu po tych transakcjach, ponieważ nie zawarto żadnych umów.
Pieniądze szerokim strumieniem miały trafiać z parafialnej kasy do pensjonatu „Pod Strzechą”. Obiekt leży w krakowskich Bronowicach i należy do parafii. Pomimo ogromnych nakładów finansowych każdego roku przynosił on straty. Proboszcz Raś nie poinformował o tym fakcie kurii.
„Ustawienie” konkursu na organistę
Z raportu komisji wynika też, że ksiądz Raś miał „ustawić” konkurs na organistę w bazylice Mariackiej. Wszystko po to, aby pracę dostał kandydat preferowany przez niego. Archidiecezjalna Komisja ds. Muzyki Kościelnej w porozumieniu z parafią Mariacką wskazała, kto najlepiej poradził sobie z wymogami konkursu i zajął pierwsze miejsce.
Szkopuł w tym, że proboszcz Raś już po zakończeniu procedury ustalił dodatkowo kryterium naboru. Osoba, która obejmie stanowisko organisty, miała zrezygnować z wszystkich innych zawodowych zajęć. To spowodowało, że organistą została osoba, która w konkursie zajęła dopiero czwarte miejsce i była uczniem innego organisty, który już był zatrudniony w bazylice Mariackiej.
Stolica Apostolska i lobbing kardynała Dziwisza
W maju 2024 r. arcybiskup Jędraszewski wydał dekret, z którego wynikało, że Raś nie będzie dalej zarządzał parafią. Od takiej decyzji odwołał się do Watykanu ksiądz Raś, a niektórzy duchowni stanęli w jego obronie, domagając się przywrócenia go na stanowisko.
O przywrócenie księdza Rasia na stanowisko zabiegał w Watykanie kardynał Stanisław Dziwisz. Były sekretarz papieża Jana Pawła II miał wykorzystać dawne znajomości, aby wstawić się za proboszczem. Tę historię usłyszeliśmy od kilku duchownych.
Dykasteria ds. Duchowieństwa podzieliła argumentację księdza Rasia. W przesłanym do krakowskiej kurii piśmie wskazała, że dekret arcybiskupa posiada wady merytoryczne.
Pismo nie zamykało jednak sprawy, ponieważ Watykan stwierdził, że sam dokładnie zbada sprawę.
– Dekret był dokumentem ogólnym. W praktyce oznaczało to, że Watykan nie ma pełnej wiedzy i argumentacji krakowskiej kurii, dlaczego podjęto taką decyzję. Teraz piłka jest po stronie arcybiskupa, który zapewne przekaże szczegółowe dokumenty pokontrolne. Obecna decyzja dykasterii oznacza mniej więcej tyle, że do momentu ostatecznej decyzji obowiązuje domniemanie niewinności – mówił nam wówczas jeden z krakowskich duchownych.
Tymczasem Watykan po dokładnym zbadaniu sprawy zdecydował, że ksiądz Raś powinien zostać odwołany z funkcji proboszcza. Co ostatecznie swoim dekretem potwierdził papież Leon XIV.
Chcesz porozmawiać z autorem? Napisz: dawid.serafin@firma.ineria.pl
