Najwyższa Izba Kontroli sprawdziła, czy działania podejmowane przez organy administracji publicznej w celu udzielenia pomocy obywatelom Ukrainy w związku z toczącą się wojną na terytorium tego państwa były prawidłowe i efektywne.
Izba poddała kontroli Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, MSWiA, sześć urzędów wojewódzkich, 18 urzędów miast i 18 ośrodków pomocy społecznej. Dodatkowo badaniem kwestionariuszowym objęto 2132 gmin. Kontrole przeprowadzono w czasie od 24 lutego 2022 roku do 9 listopada 2023 roku. Teraz opublikowano pełny raport.
Pomoc Ukrainie. „Nierzetelne” działanie organów państwowych
„Instytucjonalna pomoc dla obywateli Ukrainy uciekających przed wojną przybrała imponującą skalę i różnorodny aspekt, zasadniczo też realizowana była prawidłowo i efektywnie, zarówno na poziomie administracji rządowej, jak i samorządu terytorialnego” – wyniknęło z analizy NIK.
Dodano, że skuteczność podjętych działań podniosły zadania zlecone m.in. organizacjom pozarządowym. Wykryto jednak pewne braki w postępowaniu m.in. ówczesnego premiera. „Po stronie m.in Prezesa Rady Ministrów zabrakło jednak całościowej oceny efektów uzyskanych z wykorzystaniem środków z Funduszu Pomocy, zaś Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji niekiedy udzielał niejednoznacznych odpowiedzi na zgłaszane przez wojewodów i jednostki samorządu terytorialnego wątpliwości. Wyboru ofert realizacji zadania publicznego nie zawsze dokonywano w sposób przejrzysty” – stwierdziła NIK.
Pomoc Ukrainie. Kontrola NIK. Doszło do uchybień
Izba podkreśliła, że szef MSWiA skutecznie nadzorował działania prowadzone przez wojewodów, w tym w zakresie przygotowania i prowadzenia punktów recepcyjnych oraz miejsc zakwaterowania i wyżywienia. Mimo to NIK zwróciła uwagę, że w odpowiedzi na pojawiające się wątpliwości wojewodów i samorządów odnośnie rodzajów kosztów możliwych do sfinansowania ze środków Funduszu Pomocy, szef MSWiA „nie we wszystkich przypadkach udzielił jednoznacznej odpowiedzi, pozostawiając dowolność postępowania„.
„Nierzetelnością ze strony tego ministra było też niezobowiązanie wojewodów i innych podmiotów do przekazywania informacji o działaniach prowadzonych w ramach zadania pod nazwą 'Podjęcie innych działań niezbędnych do realizacji pomocy’, pomimo że w latach 2022-2023 (do 30 kwietnia) wydatkowano na nie blisko 63 mln zł” – podano.
„Niekiedy, pomimo podejmowanych działań, nie udało się zapewnić w pełni efektywnego przepływu środków pochodzących z Funduszu Pomocy będących w dyspozycji szefa MSWiA” – dodano.
Kontrola wykazała, że szef MSWiA zwrócił na rachunek główny Funduszu Pomocy łącznie ponad 207 mln zł środków niewykorzystanych przez jednostki samorządu terytorialnego w 2022 roku. Resort nie miał informacji, dlaczego dokonywano tych zwrotów.
Według tłumaczeń urzędów wojewódzkich i jednostek samorządu terytorialnego (JST) niektóre zadania trudno było oszacować pod kątem finansowym. Jednakże raport wykazał, że zaistniały przypadki przetrzymywania środków na rachunkach JST i zwrotów środków z kilkudziesięciodniowym opóźnieniem.
W raporcie podano, że Polska od początku konfliktu w Ukrainie udzielała niezbędnej pomocy obywatelom tego państwa. Według danych Polskiego Instytutu Ekonomicznego 77 proc. dorosłych Polaków uczestniczyło w działaniach pomocowych na rzecz obywateli Ukrainy.
Wśród głównych działań znalazło się zapewnienie zakwaterowania wraz z wyżywieniem, organizacja transportu, udzielenie pomocy psychologicznej, medycznej i prawnej, zakup środków czystości i higieny oraz wypłata świadczeń rodzinnych. Wiele z tych zadań pomocowych, realizowanych szczególnie na początku, było finansowanych z państwowego budżetu.
Po utworzeniu Funduszu Pomocy stał się on głównym źródłem finansowania zadań pomocowych. Wydatki poniesione na te zadania w latach 2022-23 (do 30 kwietnia) z Funduszu wyniosły łącznie ponad 14 mld zł, w tym ponad 11 mld zł w 2022 roku.
Wnioski kontroli NIK. „Pod rygorem odpowiedzialności karnej”
Po wnioskach, jakie otrzymała NIK, wniosła o m.in. do premiera o „zobowiązanie poszczególnych upoważnionych dysponentów Funduszu Pomocy do sprawozdawania o efektach realizacji zadań na rzecz pomocy obywatelom Ukrainy finansowanych ze środków Funduszu oraz zapewnienie monitorowania i oceny efektów tych zadań”.
NIK zwróciła się także do szefa MSWiA z prośbą o „określenie ramowego katalogu kosztów kwalifikujących się do sfinansowania z Funduszu Pomocy w ramach zlecanych przez wojewodów zadań na rzecz pomocy obywatelom Ukrainy, w celu zapewnienia równego traktowania JST i innych podmiotów we wszystkich województwach”.
Z kolei JST są zobowiązane do „zaprzestania żądania składania oświadczeń w sprawach dotyczących świadczeń związanych z pomocą obywatelom Ukrainy, pod rygorem odpowiedzialności karnej, w zakresie innym niż określony w ustawie o pomocy”.
Bądź na bieżąco i zostań jednym z ponad 200 tys. obserwujących nasz fanpage – polub Interia Wydarzenia na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!
