Dotychczasowy model oceniania w polskich szkołach – oparty na cyfrach, procentach i zachowaniu – staje się coraz mniej funkcjonalny i uczciwy, biorąc pod uwagę indywidualne potrzeby uczniów i wyzwania, z jakimi się mierzą.
Szczególnie dotkliwie odczuwają to dzieci w spektrum autyzmu, z niepełnosprawnościami intelektualnymi i zaburzeniami sensorycznymi. W ich przypadku klasyczne metody oceny – sprawdziany, testy, odpowiedzi ustne – często bardziej ujawniają bariery niż rzeczywiste kompetencje.
Uczniowie z trudnościami neurorozwojowymi mogą mieć problem z ekspresją werbalną, z interpretowaniem poleceń, z presją czasu. Ale to nie znaczy, że nie wiedzą, nie rozumieją i nie potrafią. Po prostu działają w inny sposób – i właśnie to ma udowodnić ocena funkcjonalna.
Na czym polega ocena funkcjonalna? Zmiana od nowego roku szkolnego
System funkcjonalny odchodzi od oceny „co umiesz w liczbach”, a skupia się na pytaniu: „jak funkcjonujesz i jak radzisz sobie z otoczeniem, obowiązkami, emocjami?”
Ocena ta uwzględnia m.in.:
-
umiejętności społeczne – czyli to, jak uczeń wchodzi w interakcje z innymi,
-
samodzielność – zdolność do planowania, działania i reagowania,
-
kompetencje emocjonalne – radzenie sobie z trudnościami, frustracją czy zmianami,
-
potrzeby środowiskowe – kontekst, w jakim dziecko się uczy: rodzina, szkoła, relacje.
Ocena funkcjonalna to także zmiana optyki nauczyciela. Zamiast wpisywać cyferkę w dziennik, nauczyciel – wspólnie z zespołem specjalistów, psychologiem i rodzicami – tworzy opisowy obraz ucznia, diagnozując nie tylko wiedzę, ale sposób, w jaki ją zdobywa i przetwarza.
-
mniej oceniania porównawczego („czy jest lepszy od innych”),
-
więcej oceniania postępowego („czy zrobił krok do przodu względem siebie sprzed tygodnia”),
-
więcej pracy zespołowej w ocenianiu (nauczyciel, specjalista, rodzic),
-
większe dostosowanie narzędzi (zamiast testu – obserwacja, wywiad, analiza funkcjonowania).
Taki system nie wyklucza ocen cyfrowych, ale stawia je w szerszym kontekście.
Nowy rok szkolny. Ocena funkcjonalna tylko dla części uczniów
Na razie reforma dotyczy przede wszystkim uczniów z autyzmem i innymi niepełnosprawnościami.
Jednak MEN nie wyklucza, że w przyszłości model funkcjonalny może rozlać się szerzej – na inne grupy, a nawet na całą szkołę. W szczególności toczy się debata nad zniesieniem oceny z zachowania, która – zdaniem wielu ekspertów – stała się narzędziem karania, a nie motywowania.
Od listopada 2022 do lipca 2023 roku MEN prowadził szkolenia dla pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych. Eksperci zostali przeszkoleni w zakresie stosowania nowych narzędzi diagnostycznych i materiałów do oceny funkcjonalnej. Pierwsze efekty pilotaży i testów wdrażania były oceniane pozytywnie, choć nie bez wyzwań.
Obecnie trwają przygotowania szkół do przyjęcia tej zmiany – w tym szkolenia kadry, aktualizacja procedur wewnętrznych i komunikacja z rodzicami.
- Rekrutacja do szkół ponadpodstawowych 2025. Harmonogram dla wszystkich regionów
- Historycy biją na alarm. Niemieccy uczniowie wskazują na Polskę
