Długo uważano, że w Wiśle i w Bałtyku występował jesiotr zachodni. Po wykonaniu badań genetycznych okazało się, że mógł to być jesiotr ostronosy, który do Morza Bałtyckiego dotarł w okresie ostatniego zlodowacenia.
Obecnie osobniki spotykane w Bałtyku mogą należeć do obu gatunków lub są ich krzyżówkami. O ile jesiotra ktoś spotka, bo w polskich wodach zanikł kilkadziesiąt lat temu.
Wymarcie króla polskich rzek
Badania przeprowadzone w latach 90. wskazują, że populacja jesiotrów bałtyckich wywodzi się od jesiotra ostronosego (Acipenser oxyrinchus), a jesiotr zachodni nigdy nie tworzył w Bałtyku populacji o samowystarczalnej liczebności. Obecnie na świecie gatunek jest klasyfikowany jako krytycznie zagrożony.
Jesiotry bałtyckie przetrwały wymieranie dinozaurów. To informacja, która szokuje, bo jesiotry zaczęły masowo ginąć dopiero w wyniku działalności człowieka.
Populacja jesiotra w Wiśle była jedną z największych w zlewisku Morza Bałtyckiego. Niestety w dolnej części rzeki na północy Polski ryby były masowo poławiane. I to właśnie polowania na ryby, silne zanieczyszczenie Bałtyku i rzek wpływających do morza, a także budowa portów oraz zapór wpłynęły na zniknięcie króla Wisły i Odry.
Jesiotry łowiono masowo ze względu na mięso i ikrę do produkcji kawioru. Sytuacja wymknęła się spod kontroli. Mimo stosowania różnych metod ochronnych: ochrony częściowej w 1932 r. i całkowitej w 1936 r. nie udało się odwrócić krytycznej sytuacji. W Bałtyku ostatni, rekordowy okaz jesiotra ostronosego (prawie 3 m długości i 136 kg wagi) wyłowiono w 1996 r.
Jesiotr zachodni to gatunek w Polsce nieliczny i uważany wręcz za wymarły od końca lat 60. XX w.,mimo tego jest objęty ścisłą ochroną gatunkową i klasyfikowany jako wymagający ochrony czynnej.
Jesiotr pojawił się na Ziemi 300 mln lat temu
Ostatnie jesiotry obserwowano lub łowiono w Zatoce Gdańskiej i w Wiśle między Chełmnem a Toruniem, ale prawdopodobnie jednak nie były to jesiotry zachodnie, a ostronose (zwane też bałtyckimi).
Olbrzymie jesiotry bałtyckie pływały w Wiśle jeszcze 100 lat temu. To były prawdziwe giganty i do tego długo żyjące – nawet do 35 lat. Maksymalna długość ciała tego gatunku dochodzi do ponad 2,5 m. Samice mogą ważyć nawet do 100 kg.
Są w kraju miejsca, w których ichtiolodzy próbują odtwarzać populacje jesiotrów ostronosych. W latach 90. prowadzono zarybienia w ośrodku Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, a niedawno także w Świnnej Porębie niedaleko Wadowic.
Próby przywrócenia jesiotra ostronosego do zlewni Bałtyku podejmowane są od 1996 r. (w ramach Konwencji o Ochronie Morza Bałtyckiego HELCOM). Narybek w ostatnich latach wypuszczano m.in. do Odry, Drwęcy i Drawy.
Dopiero wiosną 2020 r. po raz pierwszy w Polsce udało się przeprowadzić sztuczne tarło świeżo dojrzałych jesiotrów. Obecnie jesiotr ostronosy występuje głównie w Ameryce Północnej. Większość ryb z rodzaju Acipenser, czyli rodziny jesiotrowatych, jest zagrożona wyginięciem.
