Żurawie coraz częściej pojawiają się w Polsce. Wielka zmiana

Jak czytamy w najnowszym, tegorocznym Monitoringu Ptaków Polski, jedynym gatunkiem rejestrowanym w programie wykazującym wzrostowy trend populacji lęgowej był żuraw. Populacja wzrosła o 5 proc. rocznie.

Ile jest żurawi w Polsce?

To wyraźna tendencja wzrostowa, jeśli chodzi o żurawie. Dalej czytamy, że liczebność żurawi na noclegowiskach przejawia umiarkowany wzrost od początku monitoringu. Rekordowy był rok 2020, gdy stwierdzono blisko 169 tys. osobników, natomiast w latach 2021-2023 wykazywano łącznie 153-164 tys. nocujących żurawi.

W opracowaniu Grzegorza Grzywaczewskiego i Szymona Ciosa wydanym przez Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk możemy znaleźć informacje, że liczba żurawi w Europie oszacowana została na 57-88 tys. par, z tego największa część populacji gniazduje w Rosji (30-50 tys. par), Szwecji (10-15 tys. par), Finlandii (4-6 tys. par) i w Niemczech (ponad 2 tys. par).

Polska populacja żurawia należy do jednej z największych w Europie, a liczebność oszacowana jest według różnych źródeł na od 5 do 12 tys. par. W naszym kraju żuraw najliczniej występuje na Mazurach, na północnym Podlasiu, w Wielkopolsce i na Mazowszu.

Żuraw zwyczajny to ptak północny Europy

To pokazuje, że Polska znajduje się w czołówce państw, gdzie te ptaki występują. Żurawie zwyczajne, zwane także żurawiami szarymi albo popielatymi, to jedyny gatunek żyjący w Europie na tak rozległych terenach, obejmujących jednak tylko północny i środkowy fragment kontynentu.

Lęgowiska żurawi to zwłaszcza Skandynawia, Rosja, kraje nadbałtyckie, Białoruś i Ukraina, także Polska i Niemcy. Już dalej na południe, w Czechach, na Węgrzech czy w Austrii żurawie są rzadkie, w zachodniej zaś Europie jedynie zimują (zwłaszcza we Francji i Hiszpanii). Widać zatem, jak istotne miejsce na mapie Europy i świata zajmuje Polska w wypadku tego gatunku.

Pozostali krewni żurawia zwyczajnego w Europie zjawiają się rzadziej. Żuraw stepowy spotykany jest na Ukrainie i Bałkanach, reszta to gatunki azjatyckie, afrykańskie, a żuraw krzykliwy mieszka w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.

MPP zwraca uwagę na bardzo istotną kwestię – otóż zupełną nowością ostatnich lat są żurawie zimujące w Polsce. „Pierwszym przypadkiem, by żurawie widziano w Polsce zimą od początku badań ornitologicznych w Polsce była obserwacja 6 lecących ptaków w 1961 r. pod Legnicą na Dolnym Śląsku. Do końca lat 90. zimą żurawie odnotowano zaledwie kilkanaście razy, głównie w zachodniej części kraju„.

XXI w. to zupełna zmiana w zachowaniu żurawi

Z początkiem XXI w. żuraw stał się coraz częstszym gościem w Polsce w okresie zimowym. Już dekadę temu notowano w Polsce przeszło 1000 ptaków. Tysiąc przy zaledwie sześciu pół wieku wcześniej. Dzisiaj jest ich jeszcze więcej.

Do ptaków coraz masowo zimujących w Polsce dołączyły teraz te wracające z zimowisk znajdujących się głównie we Francji i Hiszpanii, względnie w północnej Afryce i krajach Maghrebu. Żurawie nie odlatują na zimowiska zbyt daleko, to nie bociany.

Efekt jest taki, że widzimy te niezwykłe ptaki niemal wszędzie w kraju i coraz liczniej. Nie tylko w porównaniu z poprzednią dekadą czy poprzednim wiekiem, ale nawet w porównaniu z zeszłym rokiem żurawi jest wyraźnie więcej.

Widać to gołym okiem, potwierdzają to badania. Ptaki pojawiają się na polach i łąkach najczęściej o świcie, względnie wieczorem, na odpoczynek i żer. Słychać wtedy ich niesamowity głos, zwany klangorem – to jeden z najpiękniejszych ptasich głosów w polskiej przyrodzie. Donośny, dudniący odgłos jest nie do pomylenia z jakimkolwiek innym dźwiękiem.

Dostojne żurawie kochają kukurydzę

Sama obecność żurawi to czyste przyrodnicze piękno. To dostojne, duże ptaki o wspaniałej popielatej barwie złamanej czernią na końcach skrzydeł i szyi. Czarno-biała szyja i głowa zwieńczone są czerwoną czapeczką, a typowy dla żurawia jest także gęsty pióropusz piór na ogonie.

Ten ogromny ptak ma grubo ponad metr długości, rozkłada skrzydła na niemal dwa i pół metra, waży 6 kg i jest wyraźnie większy od bociana. Należy do największych i najbardziej majestatycznych ptaków Polski, a pogrążone we mgle pola i łąki z sylwetkami dostojnych żurawi to coś, co zapiera dech w piersiach.

– Zmiany, jakie zachodzą w zachowaniach żurawi dopiero są badane – mówi prof. Piotr Tryjanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. – Rzeczywiście, jest ich wyraźnie więcej, a przyciąga je zapewne dostępność pokarmu. Szczególnym przysmakiem ptaków jest kukurydza. Tam gdzie ona, tam żurawie się zjawiają.

Kluczową dla tych ptaków, i nierozpoznaną jeszcze w pełni zmianą, jest złamanie bariery antropofobii. Lęk przed człowiekiem jest tym, co oddziela zwierzęta od ludzkich siedzib. – Wygląda na to, że żurawie ją przełamały – mówi prof. Tryjanowski. Przestały bać się ludzi.

To bardzo istotna zmiana, bowiem żurawie przez całe lata były ptakami płochliwymi i trzymającymi się z dala od człowieka. Latami trzymały się torfowisk, mokradeł, lasów i odludnych łąk. Nie zbliżały się do ludzkich siedzib, nie było żadnego porównania między ich zachowaniem a chociażby bocianów białych. Teraz jednak zaczyna się to zmieniać. Żuraw zwyczajny zbliża się do człowieka, jego pół i osad.