NIK krytycznie o repatriacji Polaków. „System okazał się niewydajny”

Najwyższa Izba Kontroli oceniła, że uwzględniając dotychczasowe tempo organizacji osiedlania repatriantów w Polsce (ok. 684 osoby rocznie), repatriacja czekających na nią i nią zainteresowanych 15,2 tys. osób może zająć w ocenie NIK około 22 lat.

Do takich wniosków NIK doszła po przeprowadzeniu kontroli w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Ambasadzie RP w Kazachstanie i w dwóch ośrodkach adaptacyjnych dla repatriantów – w Pułtusku i w Środzie Wielkopolskiej. Kontrola obejmowała lata 20217-2023.

Podczas wtorkowej konferencji szef NIK Marian Banaś ocenił, że „mimo wzniosłych deklaracji zawartych w preambule ustawy o repatriacji, system odpowiedzialny za te działania okazał się niewydolny”. Wśród przyczyn tej niewydolności należy wymienić „braki finansowe, problemy organizacyjno-kadrowe oraz bierność organów państwowych w przeciwdziałaniu tym ograniczeniom”.

Poinformował, że w budżecie państwa na lata 2017-2022 zaplanowano na repatriację blisko 350 mln zł, jednak w latach 2018-2023 stopniowo obniżano kwoty przeznaczane na ten cel. W ubiegłym roku były one niższe o 18 proc. niż zaplanowano to w ustawie budżetowej w roku 2018. W ostatecznym rozrachunku na repatriację wydano 244 mln, co stanowiło blisko 70 proc. planowanego budżetu.

Zbyt małe fundusze na repatriację sprawiały – zdaniem prezesa NIK – że mimo obietnic składanym repatriantom przez rządzących nie powstały kolejne ośrodki adaptacyjne mające ułatwić osiedlanie się w Polsce. Ponadto – jak dodał – dwa inne ośrodki były niewykorzystane i przez długie miesiące stały puste.

Banaś przekazał, że w latach 2017-2022 rząd sprowadził do kraju zaledwie ponad 4,5 tys. repatriantów. Wyniki kontroli NIK wykazały, że niektórzy zakwalifikowani repatrianci musieli na przyjazd do Polski czekać nawet około 15 lat.

– Procedury związane z repatriacją były nie tylko długotrwałe, ale w niektórych przypadkach wręcz przewlekłe – podsumował.

Wicedyrektor delegatury NIK w Rzeszowie Stanisław Jarzyna zaznaczył, że „ocena ogólna była negatywna”. – Odpowiedzialne za repatriację organy państwa nie zapewniły sprawnego i skutecznego przeprowadzenia repatriacji Polaków ze Wschodu – dodał.

W ocenie NIK minister spraw wewnętrznych i administracji nierzetelnie realizował swoje zadania, nie podjął interwencji w sprawie zwiększenia limitu środków na repatriację, nieterminowo udzielał pomocy finansowej repatriantom, którzy już do Polski trafiali, nieterminowo udzielał zgody na wydawanie wiz krajowych w celu repatriacji i nieterminowo przyznawał miejsca w ośrodkach dla repatriantów.

Z kolei minister spraw zagranicznych, zdaniem kontrolerów, nierzetelnie i nieskutecznie realizował przypisane mu zadania. Co ważne, niewłaściwie zorganizował pocztę dyplomatyczną, przez co dochodziło do rażących wydłużeń w całej tej procedurze, które w indywidualnych przypadkach sięgały nawet 356 dni.

Dwa działające w Polsce ośrodki adaptacyjne dla repatriantów w Pułtusku i w Środzie Wielkopolskiej mogły przyjąć jednorazowo w sumie około 250 osób. Mimo ogromnego zapotrzebowania na tę formę repatriacji wobec braku pieniędzy były długookresowo wyłączane z funkcjonowania i nie przebywali w nich repatrianci, a koszty utrzymania obu ośrodków były ponoszone. Średnio ośrodek w Pułtusku w ciągu siedmiu lat był nieczynny przez 313 dni, a w Środzie Wielkopolskiej przez 370 dni.