Trybunał Konstytucyjny orzekł: Rozporządzenie Adama Bodnara „niekonstytucyjne”

Jak podano w komunikacie na temat czwartkowego wyroku „nie jest dopuszczalne pominięcie w procesie wydania aktu normatywnego, w tym rozporządzenia, opiniowania treści aktu przez Krajową Radę Sądownictwa”.

Rozporządzenie Adama Bodnara. Zmiany w przydzielaniu spraw sędziom

Rozporządzenie ministra sprawiedliwości, nowelizujące Regulamin urzędowania sądów powszechnych, zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw 1 października 2024 r. Zawierało m.in. zmiany w poziomach przydziału spraw sędziom sprawującym określone funkcje.

Przyjmuje się, że sędzia przydzielony do jednego wydziału i niesprawujący żadnych funkcji ma 100 proc. wskaźnika przydziału spraw. Wcześniej jednak, na przykład co najmniej 25 proc. udziału w przydziale miał sędzia będący prezesem lub wiceprezesem sądu, lub sędzia – członek KRS albo delegowany do Biura KRS.

Po nowelizacji prezes lub wiceprezes ma udział co najmniej 30 proc., zaś w przypadku członków KRS i delegowanych do Biura Rady wskaźnik ten wzrósł z 25 proc. do 80 proc. Z kolei na przykład w przypadku rzecznika dyscyplinarnego sędziów i jego zastępców udział ten wynosił wcześniej co najmniej 10 proc., zaś po zmianie – co najmniej 90 proc.

Wniosek do TK. „Przekroczenie kompetencji przez ministra sprawiedliwości”

KRS w zeszłorocznym wniosku do TK wskazywała, że resort sprawiedliwości zwrócił się do niej o przedstawienie opinii na temat tej zmiany, określając termin na siedem dni od otrzymania pisma i „zastrzegając przy tym, że brak odpowiedzi w wyznaczonym terminie zostanie uznany za przedstawienie opinii pozytywnej”.

Rada zwróciła się wówczas do MS o „uzupełnienie oceny skutków regulacji projektu poprzez wskazanie, w jakim stopniu zwiększenie przydziału spraw osobom wskazanym w projekcie usprawni postępowania we wszystkich kategoriach spraw przy uwzględnieniu zakresu obowiązków wynikających ze sprawowania danej funkcji”.

KRS wskazała, że szef MS nie odpowiedział na kierowane przez przewodniczącą Rady zapytania, a następnie wydał 26 września 2024 r. rozporządzenie. Dlatego, w ocenie Rady, „przekroczenie kompetencji przez ministra sprawiedliwości w procesie stanowienia prawa i wejście w konstytucyjne kompetencje KRS uzasadnia tym samym stwierdzenie naruszenia zasady demokratycznego państwa prawnego”.

Adam Bodnar wydał rozporządzenie. „Działanie pozorne”

Jak uznał w czwartek TK „analiza okoliczności prac nad projektem rozporządzenia zmieniającego prowadzi do konkluzji, że w trakcie jego wydania przez ministra doszło do ograniczenia możliwości realizacji konstytucyjnej funkcji KRS„. „Wyznaczenie przez ministra sprawiedliwości terminu siedmiu dni na wydanie opinii przez KRS jest działaniem całkowicie pozornym” – ocenił Trybunał.

Według TK ponadto brak było „jakiegokolwiek umocowania prawnego do przyjęcia przez ministra domniemania opinii pozytywnej w sytuacji niedotrzymania przez Radę terminu zaopiniowania narzuconego przez ministra”.

Trybunał zaznaczył także, że szef MS „przypisał sobie uprawnienie do uzupełnienia w drodze rozporządzenia trybu ustalenia nowego podziału czynności sędziów w całości lub części”. „Niniejszy wyrok usuwa z systemu prawnego skutek, jaki wywierało zakwestionowane rozporządzenie zmieniające” – podkreślono w komunikacie TK.

Krajowa Rada Sądownictwa. Wybór sędziów z „rażącym naruszeniem konstytucji”

Przed rokiem Sejm podjął uchwałę, w której stwierdził, że „uwzględnienie w działalności organu władzy publicznej rozstrzygnięć TK wydanych z naruszeniem prawa może zostać uznane za naruszenie zasady legalizmu przez te organy”. Od czasu podjęcia tamtej uchwały przez Sejm wyroki TK nie są publikowane w Dzienniku Ustaw.

Z kolei w przyjętej w grudniu 2024 roku uchwale rządu stwierdzono m.in., że ogłaszanie w dziennikach urzędowych rozstrzygnięć TK mogłoby doprowadzić do utrwalenia stanu kryzysu praworządności. Jak dodano, „nie jest dopuszczalne ogłaszanie dokumentów, które zostały wydane przez organ nieuprawniony”.

Natomiast jeszcze w grudniu 2023 r. Sejm przyjął uchwałę dotyczącą Krajowej Rady Sądownictwa, w której wskazano, że trzy uchwały Sejmu z 2018, 2021 i 2022 r. ws. wyboru sędziów – członków KRS zostały podjęte z rażącym naruszeniem Konstytucji RP. Wezwano członków KRS wybranych wbrew konstytucji do zaprzestania działalności w Radzie.