Pogoda 
Stało się to, czego polska branża mleczarska obawiała się od ponad roku. Chiny z dnia na dzień ogłosiły wprowadzenie tymczasowych ceł na część produktów mlecznych z Unii Europejskiej. To stawki od 21,9 proc. do 42,7 proc. Polskich producentów obowiązywać będzie ta najwyższa.
Choć chińskie władze twierdzą, że to wynik antydumpingowego śledztwa dotyczącego niezgodnego z zasadami wolnego handlu dotowania produkcji rolnej w Unii, branża wie swoje. To kara Pekinu za wprowadzenie w ubiegłym roku ceł na chińskie samochody elektryczne w Unii Europejskiej. Przeciwko cłom protestuje Komisja Europejska.
Wzloty i upadki polskiego mleka w Chinach
Polska branża mleczarska od lat wiązała duże nadzieje z chińskim rynkiem. Przełomem okazała się… pandemia koronawirusa.
W ogarniętym szeregiem nakazów i zakazów państwie Chińczycy skierowali się w stronę polskiego mleka. W 2023 roku Polska znalazła się na 10. miejscu listy największych eksporterów produktów mlecznych do Chin. Wartość tego eksportu przekroczyła 100 mln dolarów amerykańskich. Chińczycy uznali polskie mleko za produkt bezpieczny.
W tym samym czasie jednak karne ramię Pekinu dosięgło producentów z Australii. Australijski rząd „ośmielił się” bowiem apelować o niezależne, międzynarodowe śledztwo w sprawie przyczyn pandemii koronawirusa. Chińskie władze, które uznały to za atak – odpowiedziały szeregiem ograniczeń eksportowych dot. australijskich towarów. Także mleka. W tę lukę skutecznie wcisnęła się Polska.
W ubiegłym roku skala eksportu obniżyła się jednak o ponad 40 proc. Przyczyniły się do tego coraz bardziej restrykcyjne przepisy, ale także zwiększenie wsparcia tamtejszych władz dla lokalnych producentów.
– Chiny przygotowywały się na wprowadzenie tych ceł – mówi Interii Agnieszka Maliszewska, szefowa Polskiej Izby Mleka. Maliszewska to także polska wiceprezes Copa-Cogeca – największej w Unii Europejskiej organizacji zrzeszającej producentów branży rolno-spożywczej.
– To oznacza bardzo poważne problemy dla naszego, polskiego eksportu. Choć trzeba podkreślić, że w ostatnich dwóch latach rzeczywiście obserwujemy zmniejszanie się jego skali. Tym niemniej nadal są to produkty relatywnie dobrze spieniężone w Chinach. Dziś nadzieje na to, że uda nam się odbić chiński rynek, zostały pogrzebane – mówi Interii.
Dane dotyczące polskiego eksportu mleka do Chin w ostatnich dwóch latach rzeczywiście nie napawały optymizmem. W okresie styczeń-październik 2024 r. wartość eksportu produktów mlecznych takich jak mleko i śmietana wyniosła 18 mln euro. W analogicznym okresie 2025 roku – niespełna 12 mln euro. Obecnie do Chin trafia najwięcej polskiej serwatki. W pierwszych 10 miesiącach tego roku za sumę nieco ponad 40 mln euro.
Oko za oko, ząb za ząb, mleko za auta
W powszechnej opinii cła na produkty mleczarskie, które są wynikiem antydumpingowego śledztwa Pekinu, to odwet za cła na chińskie samochody elektryczne w Unii Europejskiej.
– Ta decyzja ma też szerszy kontekst. To przysłowiowy „wet za wet” i europejskie cła na chińskie samochody elektryczne oraz odpowiedź na chińskie postępowanie antydumpingowe na forum Światowej Organizacji Handlu – mówi Interii prof. Dominik Mierzejewski, twórca Ośrodka Spraw Azjatyckich Uniwersytetu Łódzkiego.
– Cła rolne pełnią w tym układzie funkcję niskokosztowego narzędzia nacisku politycznego, pozwalającego Chinom sygnalizować niezadowolenie bez eskalacji w sektorach strategicznych – uważa ekspert.
Pekin w ubiegłym tygodniu ukarał już Unię, nakładając cła na europejską wieprzowinę. Wcześniej cła objęły producentów brandy.
To jednak nie tylko działania odwetowe, ale także wzmacnianie własnej produkcji. I coraz wyraźniejsze manifestowanie, że Chiny potrafią być samowystarczalne.
– Chińska gospodarka powoli próbuje się odcinać od rynków międzynarodowych, pokazując, że jest odporna na wstrząsy związane z dodatkowymi obostrzeniami. Choć faktycznie w sektorach mniej istotnych – uważa prof. Mierzejewski.
Dlaczego Polska z najwyższym cłem?
W trakcie swego antydumpingowego śledztwa Chiny zwracały się drogą oficjalną do państw członkowskich Unii i unijnych producentów o informacje dotyczących sektora mleczarskiego. Takie informacje przekazała też Polska. Chińczycy nie prosili o nie jednak na kolejnych etapach. Teraz okazuje się, że niższe stawki objęły m.in. firmy – w tym wielkie europejskie koncerny – które „współpracowały” z Chińczykami, przekazując im zbierane na potrzeby śledztwa informacje. Uważano, że to właśnie te firmy przyjmą na siebie największe uderzenie. Stało się jednak zupełnie inaczej. Na liście firm, wobec których zastosowano niższe cła, nie ma żadnego podmiotu z Polski.
