Ostatnie pożegnanie Mariana Turskiego. Spocznie na warszawskim cmentarzu

 „Uroczystości pogrzebowe Mariana Turskiego rozpoczną się w niedzielę, 23 lutego o godz. 12:00 na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej 49/51. Następnie w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN odbędzie się spotkanie wspomnieniowe poświęcone Zmarłemu” – poinformowało Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Marian Turski był pomysłodawcą, współtwórcą i przewodniczącym Rady Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, a także wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny, członkiem zarządu głównego Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej, Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej oraz Rady stowarzyszenia prowadzącego Dom Konferencji Wansee.

Turski urodził się 26 czerwca 1926 r. w Druskiennikach w rodzinie polskich Żydów jako Mosze Turbowicz. Po wybuchu wojny wraz z rodziną znalazł się w getcie łódzkim. Stamtąd w 1944 r. trafił do Auschwitz, gdzie zginęli zarówno jego ojciec, jak i brat. W styczniu 1945 r. przeżył marsz śmierci do Buchenwaldu, a w kwietniu, gdy do obozu zbliżały się wojska amerykańskie – marsz do Theresienstadt. Tam, chory na tyfus, doczekał wyzwolenia.

Turski – do końca życia redaktor tygodnika „Polityka” – nazywany był „sumieniem współczesnego świata” i „pamięcią tego świata, który uległ zagładzie”.

Gdy przemówił w dniu obchodów 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz 27 stycznia 2020 r., jego słowa obiegły cały świat. Powołując się na swojego przyjaciela Romana Kenta, Marian Turski zaproponował przyjęcie jedenastego przykazania: „Nie bądź obojętny”.

– Nie bądźcie obojętni, jeżeli widzicie kłamstwa historyczne. Nie bądźcie obojętni, kiedy widzicie, że przeszłość jest naciągana na poczet aktualnej polityki. Nie bądźcie obojętni, kiedy jakakolwiek mniejszość jest dyskryminowana – apelował.

Głośnym echem odbiły się też słowa Mariana Turskiego wygłoszone trzy lata później – z okazji 80. rocznicy powstania w getcie warszawskim. Odniósł się bowiem do agresji Rosji na Ukrainę. – Czy mogę być obojętny, czy mogę milczeć, gdy dzisiaj armia rosyjska dokonuje agresji na sąsiada i zaboru jego ziem? Czy mogę milczeć, gdy rakiety rosyjskie niszczą infrastrukturę ukraińską – domy, szpitale, zabytki kultury? (…) Czy mogę milczeć, gdy widzę los Buczy, a wiem jak Niemcy unicestwili polski Michniów, białoruski Chatyń, czeskie Lidice czy francuski Oradour? – pytał w kwietniu 2023 r.

Ostatnie publiczne przemówienie wygłosił 27 stycznia 2025 r. podczas uroczystości z okazji 80. rocznicy wyzwolenia KL Auschwitz. Ponownie nawiązał do niestabilnej sytuacji politycznej i konfliktów militarnych w różnych regionach. – Drodzy przyjaciele, od co najmniej dwóch tysięcy lat naszej cywilizacji towarzyszy wizja apokalipsy. Oto pojawiają się czterej jeźdźcy apokalipsy: wojna, zaraza, głód i śmierć. Ludzie są porażeni strachem, sparaliżowani ze strachu. Czują się całkowicie bezradni. Co robić? – pytał. I odpowiedział cytatem z rabina Nachmana z Bracławia: „Nie bać się wcale„.

Marian Turski był wielokrotnie wyróżniany polskimi i zagranicznymi odznaczeniami oraz nagrodami. Otrzymał m.in. Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej, Order Zasługi RFN, honorowe obywatelstwo Łodzi i Warszawy i Złoty Medal Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”.

Towarzystwo Jana Karskiego poinformowało w nocy z wtorku na środę, że wystąpiło do prezydenta Andrzeja Dudy o pośmiertne odznaczenie Turskiego Orderem Orła Białego.